6) Mətn

Hədisin mətni dedikdə hədisin mənasını &ouml;z&uuml;ndə daşıyan hissəsi nəzərdə tutulur. Başqa s&ouml;zlə desək, hədislər iki hissədən təşkil tapır: sənəd və mətn. Mətn hədisdə məsumun s&ouml;z&uuml;, feili və təqriri nəql olunan hissədir.

7) Sənəd

Şeyx Abdullah Maməqani &ldquo;Miqbasul-hidayə&rdquo; kitabında yazır:

السند هو طريق المتن

&ldquo;Sənəd mətnin yoludur&rdquo;.<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" title="">[1]</a>

Yəni sənəd mətnə gedən yol hesab olunur. Digər bir ifadə ilə desək, hədislər bizə m&uuml;əyyən şəxslər vasitəsilə nəql olunur. Həmin şəxslərə ravi (nəql edən) deyilir. Ravilərin əmələ gətirdiyi nəqletmə zəncirinə isə sənəd deyilir. Məsələn:

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِبَاطٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع&rlm; بَرُّوا آبَاءَكُمْ يَبَرَّكُمْ&rlm; أَبْنَاؤُكُمْ وَ عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُكُم&rlm;

Məhəmməd ibn Yəhya nəql edir Əhməd ibn Məhəmməddən, o da Məhəmməd ibn Sinandan, o da Əli ibn Ribatdan, o da &Uuml;beyd ibn Z&uuml;rarədən. (&Uuml;beyd) dedi: İmam Sadiq (ə) buyurdu:&nbsp;&ldquo;Atalarınıza qarşı yaxşılıq edin ki, &ouml;vladlarınız da sizə yaxşılıq etsinlər. Başqalarının qadınlarına qarşı iffətli olun ki, başqaları da sizin qadınlarınıza qarşı iffətli olsun&rdquo;.<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" title="">[2]</a>

Burada qalın hərflərlə yazılmış hissə hədisin sənədidir. Sənəddən sonrakı hissə isə hədisin mətnidir. 

8) Təriq

&ldquo;Təriq&rdquo; s&ouml;z&uuml; leksik olaraq &ldquo;yol&rdquo; mənasını ifadə edir. Hədis elmində isə &ldquo;təriq&rdquo; hədisin sənədinə deyilir. &ldquo;Bu hədisin təriqində Məhəmməd ibn Sinan var&rdquo; deyildikdə məqsəd budur ki, hədisin sənədindəki ravilərdən biri Məhəmməd bin Sinan adlı şəxsdir.

9) Şeyx

Hədis elmində şeyx o kəsə deyilir ki, başqa bir ravi ondan hədis nəql etsin. Bu zaman həmin kəs o ravinin şeyxi, yəni hədis ustadı hesab olunur. Məsələn, bu sənədə diqqət edək:

&ldquo;Məhəmməd ibn Yəhya nəql edir Məhəmməd ibn H&uuml;seyn ibn Əbu Umeyrdən...&rdquo;

Burada Məhəmməd ibn H&uuml;seyn adlı ravi Məhəmməd ibn Yəhya adlı ravinin şeyxidir. Məhəmməd ibn Yəhya isə Məhəmməd ibn H&uuml;seyndən hədis nəql etdiyi &uuml;&ccedil;&uuml;n onun şagirdi hesab olunur.

Əli Abdullah

Hadis.az

<div>
<hr />
<div>
<a href="#_ftnref1" name="_ftn1" title="">[1]</a> Miqbasul-hidayə fi elmid-dirayə, c. 1, səh. 50.
</div>

<div>
<a href="#_ftnref2" name="_ftn2" title="">[2]</a> Şeyx Kuleyni, Əl-Kafi, c.5, səh. 554.
</div>
</div>

Bu məqaləmizdə hədis elmi ilə bağlı olan mətn, sənəd, təriq və şeyx terminləri ilə bağlı məlumat əldə edəcəksiniz.

İlkin terminlər - mətn, sənəd, təriq, şeyx

Hədislər onlara etimad edib mötəbər bilmək cəhətindən yəqin ifadə edib-etməməyə görə ilk olaraq mütəvatir və xəbəri-vahid deyə iki qismə bölünürlər.